بودجه برنامه ملی ارتقای کیفیت معارف (ایکویپ) که شامل خریداری ضرورت‌های اولیه مکاتب است، در شماری از مکتب‌ها توسط هیات‌های خریداری تا حدودی حیف و میل می‌شود.
اسنادی که در اختیار روزنامه 8صبح قرار گرفته است نشان می‌دهد که هیات خریداری در برخی از مکتب‌ها در روند خریداری، با استفاده سو از بل‌های خرید سفید، زمینه سواستفاده را مهیا کرده‌اند.
برنامه ملی ارتقای کیفیت معارف (ایکویپ) شامل بودجه انکشافی وزارت معارف است و توسط بانک جهانی و صندوق بازسازی افغانستان به پیش برده می‌شود.  
در صفحه 7 فصل‌نامه شماره 41 برج جدی سال 1390 فعالیت‌های گروپ بانک جهانی در افغانستان، زیر عنوان برنامه بهبود کیفیت معارف (65میلیون دالر کمک بلاعوض بانک جهانی و 135میلیون دالر کمک بلاعوض صندوق بازسازی افغانستان) آمده است: «هدف این برنامه افزایش دسترسی به تعلیم و تربیه ابتدایی و با کیفیت، به‌خصوص برای دختران از طریق فراهم‌آوری کمک‌های ثابت برای مکاتب، فراهم‌آوری زمینه آموزش برای معلمان و تقویت ظرفیت‌های ادارات ذی‌ربط به همکاری مردم محل و فراهم‌کنندگان خدمات معارف خصوصی، می‌باشد.»
فعالیت‌های این برنامه به هدف بهبود سیستم عمومی معارف، آموزش معلمان، انکشاف نصاب درسی و مدیریت امور معارف می‌باشد.
در گزارش نتیجه برنامه قناعت‌بخش توصیف شده و از تاسیس 11087 شورای مکتب و 10939 پلان بهبود امور مکتب، تذکر داده شده و از توزیع کمک‌های بلاعوض به 9935 شورای مکتب به‌خاطر خریداری مواد کتاب‌خانه، مواد تدریسی، کمپیوتر، وسایل لابراتوار و سایر ضروریات نام برده شده است.
شورای انکشافی هرمکتب متشکل از شانزده نفر است که محاسن سفیدان، معارف‌دوستان، ملاامام مسجد، وکیل‌گذر منطقه و بخش اداری مکتب شامل آن هستند که مطابق به قانون شورا و قانون بانک جهانی صلاحیت تصمیم‌گیری برای پروژه ایکویپ، به شورای انکشافی مکتب‌ها داده شده است.
میا رحیم صافی مسوول مالی پروژه ایکویپ می‌گوید که برای 157مکتب شهر کابل به‌هر مکتب مبلغ 141000افغانی معادل سه‌هزار دالر امریکایی و به تعداد دیگر مکاتب که از نگاه کمیت کوچک هستند، 117500افغانی توزیع گردیده از آن بیشتر برای فراهم کردن لابراتوار، کتاب‌خانه و کمپیوتر توجه شده است.
اما اسناد خریداری شماری از مکتب‌ها که در دسترس روزنامه 8صبح قرار دارد، نشان می‌دهد، ضمن این‌که اجناس مورد ضرورت به قیمت بلند خریداری شده‌اند، نوعیت و کیفیت آن‌ها نیز مجهول می‌باشند و هم‌چنان بخشی از این پول به‌خاطر نبود هزینه ترانسپورت بالای قیمت اصلی اجناس افزوده شده است.
لیسه الفتح:
لیسه الفتح از جمله مکتب‌هایی است که 141هزار افغانی به‌دست آورده است.
«دل» در ستون اول بل خرید بدون شماره 27/9/1390 مکتب‌الفتح، سه پایه کمپیوتر به قیمت مجموعی 73500افغانی از شرکت برهان وهاب لمیتد خریداری شده است. این کمپیوتر‌ها تنها زیر نام سیستم جدید ثبت شده‌اند.
در ستون هشتم این بل سه عدد «فلش دسک» به قیمت مجموعی 1440افغانی به‌ثبت رسیده است، بدون این‌که ظرفیت و کیفیت آن ذکر شود.
در جواب به این موضوع، زرین کرم‌خیل مدیر مکتب‌الفتح به‌ یک خریطه پلاستیکی اشاره می‌کند و می‌گوید: «تمامش در این‌جا موجود است، ما به حساب‌های این تکنولوژی جدید نمی‌فهمیم.»
در ستون پنجم همین بل خرید، پرنتر کمپنی HP نوع Laserjet P1102 به قیمت 6500افغانی خریداری شده است، اما مکتب آقا علی شمس به‌اساس بل شماره TD643 همین‌نوع پرنتر را از شرکت آریا شرق، با ذکر اصلی بودن و ظرفیت 18ورق چاپ در دقیقه، به قیمت 5200افغانی خریداری کرده است.
سلطانه سهیلی مسوول شورای انکشافی لیسه الفتح و عضو هیات خریداری، عدم کنترول نرخ‌ها را دلیل آورده و می‌گوید: «نرخ در مجموع از طرف شاروالی کنترول نمی‌شود، پس گناه ما نیست.»
اسناد و شواهد نشان می‌دهند که دلیل عمده‌ی قیمت‌های بلند، سنجش مصارف ترانسپورت هیات خریداری و اجناس خریداری‌شده می‌باشد که در پروژه در نظر گرفته نشده است.
سلطانه سهیلی عدم پرداخت مصارف ترانسپورت را مشکل جدی عنوان کرده می‌افزاید: «پول ترانسپورت را از جیب خود دادیم، اما اگر واقعیت بگویم، در این وطن حیف و میل وجود دارد.»
اما او در مورد مکتب‌الفتح حیف و میل را نمی‌پذیرد.
او افزود: «به‌نظر من اگر همین اجناس را به‌وسیله افراد صادق و راستکار خریداری می‌کردند و به مکتب انتقال می‌دادند، شاید حیف و میل کم‌تر می‌بود.»
لیسه غازی ادی: 
بیشترین پول در این لیسه برای لابراتوار و کتاب‌خانه به‌مصرف رسیده است.
مسولان مکتب از یک لابراتوار بسیار مجهز سخن می‌گویند و مدعی‌اند که یک افغانی را حیف و میل نکرده و تمام اسناد شفاف بوده در آینده به تمام ارگان‌های دولتی جواب‌گو می‌باشند.
اسناد مکتب نشان می‌دهد که این لابراتوار 70250افغانی هزینه برداشته است و تمامی مواد و سامان‌آلات آن 107قلم می‌باشد، اما قیمت همین اجناس را شرکت فروشنده 55هزار افغانی برای روزنامه محاسبه کرد.
زبیراحمد، مسوول بازاریابی شرکت آسیا نریوال که به مشکل می‌توانست صحبت کند، به زبان پشتو و با لهجه اردو می‌گوید: «مکتب غازی ادی از شرکت ما مواد لابراتواری خریداری کرده است.»
وی مسوولیت تعیین نرخ‌ها را به رییس شرکت نسبت می‌دهد و جزییات بیشتر را به‌دست نمی‌دهد، اما آقای بختیار احمد قلندری، رییس شرکت آسیا نریوال، این روز‌ها در خارج به‌سر می‌برد.
در جدول مقایسه نرخ‌ها که بین سه فروشنده مقایسه می‌شود، تنها نام سه شرکت نوشته شده است، بدون این‌که شرکت‌های مذکور آن را تایید و یا مهر کرده باشند، تا هویت حکمی و حقیقی آن‌ها مشخص شود.
اسناد دیگر این مکتب نشان می‌دهد که 143جلد کتاب به هزینه 27400افغانی از انتشارات خیام خریداری شده است.
آرش فروشنده انتشارات خیام می‌گوید که نرخ ما ثابت است و مطابق به جدول خود نرخ می‌دهیم، اما مسوولان مکتب می‌گویند از این‌که دوبار سه‌بار رفت و برگشت کردند، باید مصارف‌شان سنجش شود.
محمدهارون فرهنگ مدیر مکتب غازی ادی می‌گوید دفتر ایکویپ ضمن این‌که پول را به مکتب تسلیم می‌کند، فهرست خریداری هم دارد و زمانی‌که در قیمت‌ها تفاوت باشد، سوال پیدا شده و مشکل ایجاد می‌شود.
او در ادامه گفت که پول کرایه موتر را هیات خریداری از پول شخصی خود پرداخته‌ است.
اسناد این مکتب نشان می‌دهد که 141افغانی به‌مصرف رسیده است.
مدیر مکتب ابراز می‌دارد: «اگر ما پول کرایه اجناس را یا پول رفت و آمد هیات اداری و هیات خریداری را با پول ایکویپ جمع‌بندی بسازیم، پول بیش از 145هزار می‌شود.»
اما یک‌تن از فروشندگان که نخواست از وی نام برده شود، می‌گوید: «هیات‌های خریداری مکتب، قیمت‌ها را 10درصد بالاتر به‌خاطر مصارف خود در بل خرید دکان او محاسبه کرده‌اند.»
لیسه ابوالقاسم فردوسی:
در میان اسناد این لیسه، بل‌های سفید خرید با مهر فروشنده موجود است.
دستگاه موبل‌سازی و نجاری نصیراحمد خیرزاد و دستگاه موبل‌سازی و نجاری و رنگ‌کاری محمدوکیل، فروشنده‌هایی هستند که در ضمن بل‌های استفاده شده بل‌های سفیدشان نیز در جمع اسناد موجود است.
خالد، مسول دستگاه موبل‌سازی و نجاری نصیراحمد خیرزاد موجودیت بل‌های دکانش را تایید می‌کند و می‌گوید: «بل سفید را آن‌ها به‌حساب خود گرفته باشند که نرخ و یا کدام کاری کنند، اما من تقاضا کرده‌ام که هرکاری می‌کنند، ما را در جریان بگذارند.»
گلالی فیروزی مدیر لیسه فردوسی می‌گوید: «آن بل‌ها را شورا به‌خاطر مقایسوی آورده بودند، بل‌ها هیچ استفاده نشده و هیچ خریداری نشده است.»
اما محمدوکیل مسوول دستگاه نجاری و رنگ‌مالی محمد‌وکیل، در مورد بل بدون شماره مورخ 29/9/1390 این دستگاه که در آن 10عدد، تخته 5ملی‌متری دروازه به مبلغ 490افغانی فی‌عدد نوشته شده است، می‌گوید: «تخته 5ملی را 450افغانی می‌فروشیم و قیمت‌ها را در بل‌ها، خودشان نوشته‌اند.»
مدیر لیسه فردوسی با عصبانیت به این موضوع پاسخ رد داده و در حالی‌که خودش را در پروسه خریداری دخیل ندانست، خواستار جواب‌دهی معاون مکتب شد.
نظیفه معاون مکتب ابوالقاسم فردوسی اظهار داشت که گلالی جان در تمام خریداری‌ها شامل بوده است.
مدیر لیسه موجودیت‌اش را در پروسه خریداری چنین تایید کرد: «در الماری، لابراتوار، کتاب، میز کلان، 24پایه چوکی و موکت بودم اما در اجناس کوچک نبودم.»
برای بسته‌بندی و ترانسپورت دو الماری 2500افغانی پرداخت شده است که این مصارف درج ستون شماره 3جدول خریداری گردیده و به‌دلیل این‌که پول پرداخت شده برای ترانسپورت تفکیک نشود، مبلغ متذکره در سایر اسناد، جمع مصارف خریداری الماری‌ها و دیگر اجناس شده است.
نظیفه معاون مکتب فردوسی می‌گوید: «پول ترانسپورت همه را مدیر صاحب از جیب خود داده است و این پول را ما در بل‌ها جمع نساخته‌ایم.»
سنجش مصارف، بستر آرام فسادمالی 
به‌دلیل این‌که پول ترانسپورت شامل بودجه ایکویپ نیست، هیات‌های خریداری مصارف ترانسپورت را در اجناس محاسبه می‌کنند.
در ضمن هیچ معیار اساسی برای خریداری اجناس از نگاه کمیت و کیفیت در پروژه وجود ندارد.
میارحیم صافی مسول مالی پروژه ایکویپ، یک‌سان بودن تقریبی نرخ‌ها را معیار قرار داده می‌گوید: «ما در قسمت قیمت‌ها کوشش می‌کنیم تقریبا یک‌سان باشند، مستقیم پول را به مکاتب می‌دهیم و ریاست معارف شهر هیچ‌‌نوع نقش در خریداری یا اعمال نفوذ ندارد.»
وی موجودیت بل‌های سفید را رد نمی‌کند، اما این کار را به تعدادی مکاتب که در تهیه اسناد مشکل داشته باشند، نسبت می‌دهد.
وی علاوه می‌کند که مصارف ترانسپورت را بانک جهانی قبول نمی‌کند و مسوولان این بانک می‌گویند که وقتی این‌قدر پول را به افغانستان می‌دهند، خود افغان‌ها باید پول انتقال و ترانسپورت را که خیلی ناچیز است، بپردازند.
از جانبی بیشتر اجناس خریداری شده پروژه ایکویپ مستقیما به شاگرد ارتباط نداشته و مورد استفاده دانش‌آموزان نمی‌باشد، از جمله موبل و فرنیچر.
برعلاوه اسناد‌های ذکرشده نشان می‌دهد که به‌طور اوسط محاسبه پول ترانسپورت در هر مکتب بیش از 7هزار افغانی بوده است.
در یک محاسبه کوتاه در می‌یابیم که تنها در 157مکتب بیش از یک میلیون افغانی به بهانه پول ترانسپورت حیف و میل شده است.
اگر این روند ادامه یابد و پول به تمام 9935مکتب داده شود، میزان مصرف بیهوده به بهانه ترانسپورت به 70میلیون افغانی خواهد رسید.
با کوشش‌های فراوان و مراجعه مکرر، مسوولان وزارت معارف از هرگونه ابراز نظر در این‌باره خودداری کردند.