آرزوهای ناتمام ناکامورا برای افغانستان
حسیب بهش
دسامبر 7, 2019
مرگ تتسو ناکامورا، مددرسان جاپانی که به تازهگی «شهروندی افتخاری افغانستان» را گرفته بود، با واکنشهای گستردهی افغانها همراه شده است. شمار زیادی از شهروندان با افروختن شمع، از وی گرامیداشت کردند. نهاد «انسان» روز گذشته اعلام کرد که از این پس جایزهای را به نام «جایزه بشردوستانه ناکامورا» در روز جهانی حقوق بشر به فردی که در بخش حقوق بشری فعالیت ارزندهای داشته باشد، اهدا میکند. شماری اما با اعتراض جلو درب سفارت پاکستان، این کشور را به کشتن این امدادگر متهم کردند. شرکت کامایر نیز از حکومت جاپان خواست تا اجازه دهد پیکر بیجان ناکامورای ۷۳ ساله به پاس خدمات ۳۰ سالهاش توسط این شرکت به زادگاهش منتقل شود. «کاکا مراد» که قرار بود ساختوساز دومین بخش شبکه آبرسانی مروارید را تا یک سال دیگر تکمیل کند، یکجا با سایر آرزوهای ناتمامش به گور رفت.
نهاد «انسان» روز جمعه، ششم قوس با افروختن شمع، از خدمات بشردوستانه تتسو ناکامورا یادبود کرد و وی را نماد بشردوستی دانست. فهیم کریم، موسس این نهاد در گفتوگو با روزنامه ۸صبح گفت که اعضای این نهاد تصمیم گرفتهاند از این پس جایزهای را به نام «جایزه بشردوستانه ناکامورا» به افرادی اهدا کنند که برای آزادی، مساوات و بشردوستی تلاش میکنند. این نهاد یادداشت اختصاصی را با اشتراککنندهگان در میان گذاشت و از آنان خواست تا خاطراتشان در مورد امدادگر جاپانی بنویسند. اعضای این نهاد میخواهند تا با ادامه راهکارهای تتسو ناکامورا، کارهای امدادگرایانه او را ادامه دهند. شماری از فعالان جامعه مدنی شب گذشته در کابل برای یادبود از ناکامورا شمع افروختند. آنان که جلو درب سفارت جاپان گرد آمده بودند، از خدمات ۳۰ ساله ناکامورای ۷۳ ساله قدردانی کردند.
شماری از فعالان مدنی ننگرهار در شب کشته شدن این امدادگر جاپانی، جلو عکس او شمع روشن کردند و یاد وی را گرامی داشتند. این فعالان گفته بودند که تتسو ناکامورا افتخار آنان است و احتمال دادند که این مرد از سوی «افراد بیگانه» ترور شده باشد. پنجشنبهشب، شماری از فعالان جامعه مدنی در کابل نیز در یادبود از آقای ناکامورا شمع افروختند و از خدمت ۳۰ ساله وی در افغانستان قدردانی کردند. این شمار از فعالان مدنی بنرهایی را با خودشان آورده بودند که روی آنها نوشته بود: «افغانستان یکی از فرزندان راستیناش، داکتر ناکامورا را از دست داد.»
تنها دور روز پس از مرگ پروفیسور ناکامورا، شماری از اعضای حزب همبستهگی افغانستان با آوردن بنرهایی، پیشروی درب سفارت پاکستان در کابل تجمع کردند و این کشور را در مرگ تتسو ناکامورا متهم دانستند. این اعتراضکنندهگان دلیل کشته شدن ناکامورا از سوی «آیاسآی و گروه طالبان» را اعمار شبکههای آبرسانی بالای دریای کنر دانستند. طالبان اواخر همان روز اعلام کردند که در ترور این مددرسان نقشی نداشتهاند. پیش از این، شماری از باشندهگان در ولایت خوست به پاس خدمات تتسو ناکامورا، یک چهار راه را به نام وی نامگذاری کردند.
مرگ تتسو ناکامورا واکنشهای گستردهای را در پی داشته است. در موج بزرگی از واکنشها، ارگ ریاست جمهوری، نخست وزیر جاپان، دفتر نمایندهگی سیاسی سازمان ملل متحد در کابل و شمار زیادی از سیاسیون داخلی کشته شدن آقای ناکامورا را تقبیح کردند و آن را جنایت بزرگ در برابر مددرسانها خواندند. این حمله حتا با واکنش گروه طالبان نیز مواجه شده است. این گروه که مسوولیت حمله بر تتسو ناکامورا را رد کرده، گفته است که از کمکهای نهادهای خیریه قدردانی میکنند. اما نباید از یاد برد که ۱۱ سال پیش، کازویا ایتو، همکار آقای ناکامورا در ننگرهار از سوی شبهنظامیان مسلح گروه طالبان کشته شد.
تلاش گروه گهواره برای یادبود از خدمات «کاکا مراد»
ذبیح مهدی، بنیانگذار گروه گهواره در گفتوگو با روزنامه ۸صبح میگوید که دستاندرکاران این گروه تصمیم دارند داستانی را بر اساس زندهگیِ داکتر ناکامورا (کاکا مراد) در قطع کامیشیبای منتشر کنند. این داستان برای کودکانِ افغانستان فداکاری، انساندوستی، عشق به طبیعت و قدردانی از زحمات دیگران را آموزش خواهد داد. کامیشیبای گونهای از قصهگویی دیداری است که در دهه ١٩٣٠ در جاپان رواج یافت. کامی (Kami) در زبان جاپانی به معنای کاغذ و شیبای (Shibai) به معنای نمایش است. در این گونه قصهسرایی، در ابتدا کارتهای تصویری در یک جعبه یا صحنهی کوچک چوبی قرار داده شده و قصهگو کارتهای تصویری را که شمار آنها بین ١٢ تا ٢٠ تا بود، یک به یک از جلوی سطح بازِ جعبه بر میداشت و در پشت آخرین کارت قرار میداد و همزمان قصه را روایت میکرد. گروه گهواره به تازهگی به مرکز بینالمللی کامیشیبای درخواست عضویت داده و احتمال میرود که در هفتههای نزدیک عضویت آن را به دست بیاورد.
آقای مهدی افزود که این گروه در کشور به خلق الگوهای رفتاری برای کودکان نیاز دارند و داکتر ناکامورا میتواند یکی از بهترین الگوها برای کودکان افغان باشد. وی افزود: «داکتر ناکامورا فارغ از اینکه برایش مهم باشد مردم افغانستان به چه دین، مذهب، قوم و قبیله و فرهنگی ارتباط دارند، صدها مریض را درمان کرد، مخصوصاً بیمارانِ جذامی، دهها کیلومتر مربع زمینِ بایر را قابل کشت ساخت و به آن آب و به قریههای بسیاری با حفر کانالهای آبرسانی، آب آشامیدنی رساند. گهواره برای سپاسگزاری از زحمات داکتر ناکامورا و قدردانی از محبتهای مردم جاپان، داستان زندهگی کاکا مراد را بر روی کامیشیبای برای کودکان افغانستان روایت خواهد کرد.» کامیشیبای هنوز یکی از شیوههای محبوب قصهگویی در جاپان است و ناشران همهساله هزاران عنوان کتاب را در این قطع نشر میکنند.
مروری بر کارنامه و برنامه ناکامورا
تتسو ناکامورا در پانزدهم سپتامبر ۱۹۴۶ در شهر فوکووکای جاپان به دنیا آمد. وی در بخش پزشکی دانشگاه کیوشو، چهارمین دانشگاه تاریخی جاپان تحصیل کرد و در ۳۸ سالهگی برای کمک به بیماران جذام وارد پاکستان شد؛ بیمارانی که بیشتر آنان را مهاجران افغان تشکیل میدادند. او سازمانی را به نام «پشاور کای» ایجاد کرد، اما تنها دو سال بعد، برای کمک به بیماران افغان، وارد جلالآباد شد و در سال ۱۹۹۱ سه درمانگاه را بنا نهاد. از آنجا بود که ناکامورا این بار اساس سازمان غیردولتی (سازمان پزشکی صلح جاپان PMS) را گذاشت و کارش به عنوان مددرسان را با شعار «برای درخشش نور به گوشههای تاریک» آغاز کرد.
طی سالها خدمت در کشور، ناکامورا بیش از ۱۰ درمانگاه بیماری جذام و سهولتهای صحی برای پناهندهگان را اداره میکرد. این داکتر جاپانی همزمان با خشکسالیهای اوایل دهه ۹۰ میلادی، پیبرد که افغانها بیشتر برای زنده ماندن میجنگند. او به همین دلیل کار حفر چاههای آب و عمران شبکههای آبرسانی را در ولایت ننگرهار آغاز کرد. ناکامورا در آن زمان گفت که احداث یک شبکه آبرسانی از عملکرد ۱۰۰ داکتر بهتر است. در کلیپ تصویری که توسط شبکه ملی جاپان از جریان گفتوگویی با مردم محل گرفته شده، پروفیسور ناکامورا به زبان پشتو میگوید: «ببینید که برای مردم آب نیست، پول نیست و خوراک نیست. اول زندهگی به درد میخورد. سلاح به درد نمیخورد، این روش من است که اینگونه کمکها را در آینده نیز دوام دهم.»
ناکامورا با اعمار و بازسازی هشت شبکه آبرسانی به نام «مروارید» در اولین سالهای سده بیستویکم در ننگرهار، زمینه را برای دهقانان مساعد کرد تا از زمینهایی که زمانی خشک بود، حاصل بگیرند. این شبکه ۲۴ کیلومتری در یکی از ولسوالیها ادامه یافته و ۱۱ متر عرض دارد. ناکامورا علاوه بر حل مشکلات خوراکی باشندهگان این ولسوالی، سرسبزی خاصی به این محله بخشید. شبکه آبرسانی مروارید، میتواند بیش از ۱۶ هزار هکتار زمین را آبیاری کند. سازمان غیردولتی زیر نظر پروفیسور ناکامورا سال گذشته دومین قرارداد کار برای اعمار بخش دوم این کانال را با قیمت دو میلیون دالر با حکومت امضا کرد که بر اساس آن، صدها شهروند ننگرهاری کار مییافتند و زمینه ساختوساز شبکههای آبرسانی، پلها و پلچکها فراهم میشد. ناکامورا میخواست پس از سرسبزی ۱۶ هزار هکتار زمین در بخش اول این پروژه، روند سرسبزی همیشه بهار را در بخش دوم ادامه دهد، اما زندهگی برایش امان نداد. او علاوه بر این، در اعمار مسجد و مدرسه نیز کمک میکرد.
در مجموع، پروفیسور ناکامورا بیش از یک هزار و ۶۰۰ چاه آب حفر و هشت شبکه آبرسانی را بالای دریای کنر احداث کرد. او با آغاز پروژههای اعمار و بازسازی، زمینهی کار برای مردمان محل فراهم و آنان را در بهبود زندهگیشان کمک میکرد. تتسو ناکامورا با اعمار شبکههای آبرسانی، میزان تولید «گُر» [که از نیشکر به دست میآید] را افزایش داد، فارمهای گاوداری را به کار انداخت، تولید محصولات را قوت بخشید و بازارهای میوه و ترکاری را رونق داد. تتسو رفتهرفته به مرد محبوب ننگرهاریان بدل شد. او نیز با فرهنگ افغانی خو گرفت و از همان اوایل تلاش کرد تا زبان پشتو را یاد بگیرد. بیشتر مواقع در گفتوگو با مردم با زبان پشتو صحبت میکرد و محبوبیت او در میان مردم باعث شد تا مردم به دلیل شباهت نام او با اسم مراد، او را «کاکا مراد» صدا بزنند.
زنگ خطر برای تتسو ناکامورا و همکارانش در ماه سنبله ۱۳۸۷به صدا درآمد. کازویا ایتوی ۳۱ ساله، متخصص کشاورزی که در بخش ساخت شبکههای آبرسانی یکجا با ناکامورا کار میکرد، روز سهشنبه، پنج سنبله همان سال با رانندهاش در ننگرهار ناپدید شد. هر چند نیروهای امنیتی اواخر همان روز گفته بودند که این متخصص جاپانی رها شده، اما بر خلاف آن گفتهها، تنها رانندهی وی از سوی شبهنظامیان طالب رها شده بود. فردای همان روز، جسد بیجان کازویا ایتو در ولسوالی کوز کنر پیدا شد. گروه طالبان این امدادرسان را به ضرب تیرهای مداوم کشته بود. تتسو ناکامورا اما دست از کار بر نداشت و فعالیتهای امدادرسانی را ادامه داد که حاصل آن، اعمار دو مسجد و دو شفاخانه بود. ناکامورا حتا یک بار از سقوط ستونهای پلی که در معرض خراب شدن قرار داشت، جلوگیری کرد.
وی در سال ۱۳۸۲ به دلیل خدماتی که انجام داد، جایزه «رامون مگساسای» را به دست آورد. این جایزه به پاس یکپارچهگی در حکمرانی، خدمت شجاعانه به مردم و آرمانگرایی عملگرا در یک جامعه دموکراتیک به نام رییس جمهور پیشین فیلیپین مسما شده و جایزهای شبیه و همتای جایزه نوبل آسیا است. در سال ۱۳۹۲، ناکامورا اینبار جایزهای را در شهر خودش به دلیل ارایه خدمات بیبدیل، تصاحب کرد. وی بیستوچهارمین نفری لقب گرفت که توانست «جایزه بزرگ فوکووکا» را به دست آورَد. این جایزه توسط شهر فوکووکا و بنیاد بینالمللی شهر فوکووکا برای ارجگزاری از کار برجسته افراد یا سازمانهایی در حفظ یا ایجاد فرهنگ آسیایی تأسیس شده را به دست بیاورد، اهدا میشود.
او در همان سال، جایزه کیکو چی کان «جایزهای که بیشتر به نویسندهگان و اهل هنر اهدا میشود» را به دست آورد. این جایزه از سوی مجله بانجی فونجای و انجمن تبلیغات ادبیات جاپانی اهدا میشود. وی تنها سه سال بعد، نشان «سفارش طلوع خورشید» را از سوی حکومت جاپان به دست آورد. این نشان از سوی یکی از امپراطورهای جاپانی ایجاد شده و سالانه به افرادی اهدا میشود که در پیشرفت بهزیستی و محیط زیست و ارتقای فرهنگ نقش ارزندهای ایفا کرده باشند.
خدمات تیتو ناکامورا به جایی رسید که حکومت حدود دو ماه پیش به پاس ۳۰ سال خدمت، به وی «شهروندی افتخاری» اعطا کرد. با این حال اما این لقب دو ماه بیش دوام نکرد و سرانجام، تتسو ناکامورای ۷۳ ساله بامداد چهارشنبه، ۴ قوس زمانی که میخواست برای بررسی یک پروژه به ساحه سفر کند، از سوی افراد ناشناس هدف قرار گرفت. شاهدان صحنه گفتهاند که دو موتر در قسمتی از شهر ننگرهار متوقف بودند و به محض رسیدن موتر حامل آقای ناکامورا، وی و همراهانش را هدف قرار دادند. به گفته شماری از شاهدان رویداد، آقای ناکامورا در اوایل زنده بوده، اما افراد ناشناس به محض اینکه پیبردند او نمرده است، او را برای دومین بار به گلوله بستند. در این رویداد، پنج نفر، از جمله یک همکار، سه محافظ و راننده وی کشته شدند، اما ناکامورا نیمجان به شفاخانه انتقال یافت. در ادامه، زمانی که میخواستند وی را به شفاخانه بگرام منتقل کنند، جان داد.
تتسو ناکامورا پیش از این در یکی از مصاحبههایش گفته بود که خوشحال خواهد شد اگر در اینجا (افغانستان) بمیرد. وی قرار بود روند اعمار و بازسازی کانالها را در ننگرهار ادامه دهد. این مددرسان جاپانی پیش از این گفته بود که ساخت یک کانال از کارکرد ۱۰۰ داکتر بهتر است. خانواده تتسو ناکامورا، از جمله همسر و دختر وی بامداد جمعه، ششم قوس به کابل آمدند تا پیکر بیجان او را با خود به شهر فوکووکای جاپان منتقل کنند. هرچند شرکت هوایی کامایر با ارسال درخواست به حکومت جاپان، از تمایل این شرکت به انتقال جسد این کارمند خبر داده است، اما گفته میشود که حکومت جاپان هنوز تصمیمش در این مورد را با شرکت هوایی کامایر در میان نگذاشته است. پیش از این، مسوولان شرکت هوایی کامایر تایید کردند که تصویری از این امدادگر جاپانی را بر بدنه بزرگترین هواپیمای این شرکت «ایر بس ۳۴۰» نصب کردهاند. این طیاره بیشتر در مسیر کابل-استانبول و کابل-جده به پرواز در میآید و قرار است تصویر تتسو ناکامورا تا چند ماه دیگر به هدف ارجگزاری به خدمت ۳۰ ساله وی، بر بدنه این طیاره شرکت کامایر باقی بماند.
گروهی خبر هفته نامه ی ندای غزنه
معرفی وبلاگ هفتهنامه ندای غزنه